Je merkt dat er iets aan de hand is met je kind, maar je weet niet goed wat. Het duurt nu al een tijdje, maar je kind blijft wat stilletjes en trekt zich misschien juist wat meer terug. Je hebt al een paar keer gevraagd of er misschien iets aan de hand is. Je kind kan er niet goed over praten en jij weet de juiste woorden ook niet te vinden. Vaak voel je je als ouder machteloos. Wat moet je doen? Mijn kind wordt gepest!

Pesten op school

Als leerkracht maak ik mee dat kinderen worden buitengesloten, geplaagd en zelf gepest. Ik heb op school verschillende programma’s langs zien komen in de 35 jaar dat ik in het onderwijs zit. Uit al deze programma’s heb ik voor alle ouders en leerkrachten het best werkende gefilterd. Onthoud dat ook hier geldt: Voorkomen is beter dan genezen! Hoe je dit voor een groot deel kan voorkomen vind je verderop in dit blog.

Pesten of plagen

Je kind komt verdrietig uit school en vertelt dat hij gepest is. Als je dan je kind laat vertellen wat er gebeurd is, kan het zijn dat je denkt: het valt wel mee: plagen en pesten hoort bij kinderen en groot worden. Misschien is je advies: stap er maar overheen en los het zelf maar op. Soms denken ouders dat hun kind het pesten het beste kan negeren. Het kan ook zijn dat je erg boos wordt op de pesters en het liefst het zelf wel even op gaat lossen voor je kind. Wat is nu een goede reactie? Eerst moet je weten wat de ernst van de situatie is. Wordt je kind geplaagd, buitengesloten of echt gepest?

Mijn kind wordt geplaagd

• Plagen wordt gedaan als grap. Soms wordt het niet als grap begrepen, maar de plager heeft er geen kwade bedoelingen bij. Wel kan het zijn dat de geplaagde het niet als grapje ziet.
• Bij plagen is iedereen gelijk. De rollen van geplaagde en plager kunnen wisselen.
• Plagen duurt niet lang, geen dagen of weken.

Mijn kind wordt gepest

• Pesten gebeurt vaak in een groep.
• Bij pesten is vaak hetzelfde kind telkens het slachtoffer
• Bij pesten is er geen gelijkheid: De pesters zijn met meer, of zijn ouder, of zijn mondiger.
• Pesten gebeurt vaak dagen, weken en zelfs maanden.
• De pester wil bewust pijn doen en kwetsen.
• Pesten gebeurt stiekem.
• Het kind dat gepest wordt heeft vaak een wat mindere sociale weerbaarheid.

Mijn kind wordt buitengesloten

Je hebt in een groep kinderen verschillende rollen. Er zijn leiders en volgers, maar ook kinderen die niet perse bij een groep hoeven te horen. Als deze kinderen 1 goede vriend hebben zijn ze ook gelukkig. Maar als je kind alleen is en zich daar niet happy bij voelt is er wat aan de hand.

• Buitensluiten gebeurt door een groep kinderen.
• Het buitengesloten kind heeft vaak andere interesses.
• Of het kind heeft vaak wat minder sociale vaardigheden.
• Of wat minder zelfvertrouwen.
• Buitensluiten gaat vaak geleidelijk. Het begint met enkele kinderen die niet met je kind willen spelen. Na verloop van tijd wordt deze groep groter en valt je kind echt buiten de groep.

Wat je kan doen als je kind buitengesloten wordt…

• Vertel in ieder geval dat je het fijn vindt, dat je kind je in vertrouwen genomen heeft. Wat je perse niet moet doen is zeggen dat het waarschijnlijk aan hem of haar zelf ligt, of dat hij maar moet doen alsof hij het niet merkt. Je kind vraagt om hulp, ben en dan voor hem!
• Stel vragen: Wanneer mag je niet mee doen? Is dat op school of tijdens buitenspel of bij de sport of het vrij spelen? Waarom denk je dat je niet mee mag doen? Wat doe je als ze zeggen dat je niet mee mag doen? Wat zou je willen dat er gebeurd?
• Observeer je kind tijdens sport en spel. Zie je zelf redenen waarom je kind niet mee zou mogen doen? Weet je kind niet goed hoe hij contact met anderen moet maken? Wil hij graag zijn zin hebben tijdens het spel, of wordt hij snel boos? Is hij onzeker en kwetsbaar?
• Oefen met je kind hoe hij stevig staat en zelfverzekerd overkomt: voeten iets uit elkaar, rechte rug, vooruit kijken. Misschien is het beter om i.p.v. te vragen ‘Mag ik meedoen’, te zeggen ‘Ik doe ook mee!’
• Zet samen met je kind alle namen van de klasgenootjes, buurtgenootjes en/of sportgenoten op een vel papier. Laat je kind vertellen bij welke kinderen hij zich niet prettig voelt en waarom. Zijn er ook kinderen waar je kind meer contact mee zou willen maken?
• Lukt het op de sportclub of bij neefjes en nichtjes, broertjes en zusjes wel om met andere kinderen om te gaan? Geef daar een compliment voor en bespreek waarom dit wel goed zou kunnen gaan. Misschien kunnen dit handvatten zijn, die je kind ook kan leren in andere situaties te gebruiken.
• Bespreek in overleg met je kind dit probleem met de leerkracht van je kind, waarschijnlijk kan je kind hierbij het beste zelf ook aanwezig zijn. Bespreek het protocol wat de school hiervoor hanteert, zodat je weet wat er op school aan gedaan wordt. Belangrijk is om na dit gesprek snel weer een vervolggesprek te hebben.

Waar kan pesten uit bestaan?

• Het kind wordt regelmatig uitgelachen.
• Het kind wordt regelmatig het laatste gekozen of nooit gekozen.
• Spullen van het kind worden kwijt gemaakt of stuk.
• Het kind wordt geduwd of zelfs geslagen. 
• Het kind wordt buitengesloten en is alleen tijdens de pauze of het overblijven
• Er worden regelmatig onaardige opmerkingen tegen het kind gemaakt.

Waaraan kan je zien dat je kind misschien gepest wordt?

Vaak is dit een combinatie van verschillende signalen. Als je een gevoel hebt dat er iets met je kind aan de hand is, wacht dan niet langer, maar probeer er zo snel mogelijk achter te komen of wat je denkt waar is: mijn kind wordt gepest!

• Je kind heeft blauwe plekken en vaak kapotte kleren
• Je kind is vaak zijn spullen kwijt: broodtrommel, gymspullen…
• Je kind neemt bijna nooit een klasgenootje mee naar huis en gaat nooit bij een klasgenootje spelen.
• Je kind lijkt gestrest of zelfs depressief.
• Je kind trekt zich terug
• Je kind vraagt veel meer aandacht
• Je kind huilt snel
• Je kind wordt snel boos
• Je kind slaapt slecht
• Je kind krijgt vaak buikpijn of is schoolziek. Zie mijn blog: Schoolziek of niet.

Wat kan je als ouder doen als je kind gepest wordt?

• Laat weten dat je het heel fijn vindt dat je kind jou in vertrouwen genomen heeft.

• Neem pesten en buitengesloten worden serieus. Geef niet het advies het te negeren.
• Neem ook plagen serieus als je kind er problemen mee heeft.

• Praat met je kind. Als praten moeilijk gaat kunnen samen tekenen of met bv legopoppetjes de situatie naspelen.
• Laat je kind vertellen wat hij wil wat je doet. Ga niet achter de rug om van je kind stappen ondernemen, hij heeft je vertrouwt en je mag zijn vertrouwen niet beschamen.
• Praat (eventueel samen met je kind) met de leerkracht van je kind. Spreek meteen een 2de gesprek af over een periode van 1 week, zodat je een vinger op de pols houdt. Zeg dat je kind gepest wordt en vraag wat het pestprotocol is en hoe je hier thuis mee aan de slag kan gaan.
• Laat je kind weten dat het is nooit zijn eigen schuld is, dat hij gepest of buitengesloten wordt!

De volgende lego set is heel bruikbaar om situaties na te spelen en zo tot een gesprek te komen.

Hoe wordt mijn kind weerbaar?

Allereerst zal je kind zelfvertrouwen moeten krijgen. Dit is makkelijker gezegd dan gedaan. Kijk waar de kwaliteiten van je kind liggen. Kan hij goed met kleine kinderen overweg? Misschien kan hij goed met dieren overweg? Kan hij goed knutselen, is hij technisch? Ieder kind heeft specifieke kwaliteiten! Geef hem daar welgemeende complimenten voor. Benoem dit dan bijvoorbeeld zo: Wat fijn dat je zo goed met je kleine baby broertje kan spelen. Dat zal je broertje zeker fijn vinden. Op deze manier benoem je zijn gedrag en wordt het compliment waardevoller.

Hoe krijgt mijn kind meer zelfvertrouwen?

Soms hebben kinderen zo weinig zelfvertrouwen dat ze vinden dat ze nergens goed in zijn. Spreek dit niet meteen tegen, maar bedenk samen een oplossing. Hoe kan ik je helpen om hier beter in te worden?

Neem regelmatig de tijd om te kletsen met je kind. Zo laat je hem merken dat zijn mening er toe doet en dat hij belangrijk is.

Laat je kind taken doen, die hij belangrijk zal vinden. Bijvoorbeeld door hem zelfstandig een boodschap doen te laten doen, of zelfstandig de hond uitlaten. Laat weten dat je dat waardeert. 

Daarna moet je kind leren hoe hij op een goede manier voor zichzelf op kan komen. Hij moet leren zijn grenzen aan te geven en  -nee-  te zeggen. Hij moet weten dat hij om hulp mag vragen. Laat je kind op een vriendelijke manier zien hoe hij overkomt op anderen. Hoe is zijn houding? Staat hij stevig met beide benen op de grond, met opgeheven hoofd? Hoe praat hij. Spreekt hij duidelijk of komt hij verlegen over? Ga samen voor de spiegel staan en kijk wat lichaamshouding doet. Speel samen stukjes uit het leven van je kind na. Doe voor hoe hij met zijn houding en stem anders en zelfverzekerder over zal komen. Geef hem ook nu natuurlijk weer complimenten. Speel het spel met legopoppetjes na. Laat het poppetje, waarmee je kind zich identificeert zich zo gedragen, dat je kind leert hoe het is om grenzen aan te geven.

Op welke leeftijd kan je kinderen weerbaar maken tegen pesten?

Zelfstandigheids- en weerbaarheidstraining begint al op hele jonge leeftijd. Je moet als ouder je kind opvoeden tot zelfstandigheid. Dus je taak is om jezelf onnodig te maken. Dit doe je vooral door je kind op een verantwoorde manier zelf de dingen te laten ontdekken. Geef je kind de ruimte om fouten te maken en het nog een keer te proberen. Geef je kind de ruimte om de wereld zelf te ontdekken doordat hij mag vallen en weer op kan staan. Nodig je kind uit om nieuwsgierig en actief te zijn. Help hem natuurlijk als het nodig is en bescherm hem voor gevaar, maar beknot hem niet in zijn ontwikkeling. Zie mijn blog: curlingouder, ben jij er een?

Je kan een kind niet laten groeien door er zelf bovenop te zitten.

Wat kan de school doen aan het pesten?

Tot nu toe hebben we alleen nog maar besproken wat ouders en wat het gepeste kind kunnen doen. De belangrijkste stap hiervan is: In gesprek gaan met de leerkracht van je kind. De leerkracht zal zonder oordeel naar je kind luisteren. Deze leerkracht zal ook zonder oordeel naar de pesters moeten luisteren. Een pester wil door te pesten zijn plek in de groep belangrijker maken. Hoe meer volgers hij krijgt, hoe belangrijker hij wordt. De leerkracht zal dus de volgers moeten aanspreken. Hij zal hun moeten laten inzien wat hun gedrag doet bij de pester en de gepeste.

Ouders willen vaak dat de pester flink gestraft wordt, maar daarmee bereik je vaak het tegenovergestelde. Bij ons op school hebben we geleerd dat door goed gedrag te belonen, het slechte gedrag grotendeels verdwijnt. Deze methode heet Positive Behavior Support, PBS in de klas. Dus door goed gedrag ten opzichte van het gepeste kind te zien en te belonen voor de hele groep, kan je dit probleem verhelpen en nog beter te voorkomen.

Het volgende boek staat standaard bij ons op school in de kast.

Cyberpesten

Je kind kan ook te maken krijgen met cyberpesten. Voor ouders is dit erg moeilijk te controleren. Het is belangrijk om dit te bespreken met je kind. Kijk regelmatig wat je kind op internet doet en maak hem wegwijs op bv facebook, twitter e.d. Vertel dat hij geen onbekende vriendschapsverzoeken moet accepteren, geen persoonlijk gevoelige dingen ( adres, telefoonnummer) op internet moet delen, vooral geen persoonlijke of zelfs intieme foto’s moet opsturen, als hij ergens over twijfelt het eerst aan jou moet vragen en als hij problemen heeft het altijd met je kan bespreken.

Whats App is reuze populair onder de wat oudere kinderen. Ze hebben vaak met klasgenootjes of vriendengroepen een groepsapp. Het is een snelle manier om met elkaar contact te hebben en het is gratis. Je vertelt snel en makkelijk iets leuks, maar ook iets negatiefs over iemand. Soms stuurt een kind een appje, dat zijn vrienden dan verkeerd begrijpen. Op deze manier kan er makkelijk ruzie ontstaan.

Andere school vanwege pesten

Je hebt veelvuldig contact met de school gehad en je vindt dat er weinig veranderd is, kan je overwegen om je kind naar een andere school te doen. Overleg dit met je kind, want hij zal als vreemde toch weer een plekje in de groep moeten veroveren.

Het gebeurd regelmatig dat de situatie op de nieuwe school niet veranderd. ook hier zijn kinderen, die je kind pesten. Het is dus super belangrijk om dit goed te begeleiden. Ga op de nieuwe school in gesprek met de directeur en met de eventuele nieuwe leerkracht van je kind. Leg de situatie uit en vraag naar hun mening. Laat je kind eerst een paar keer een halve dag meedraaien met de groep. Daarna kunnen jullie, ouders, kind en nieuwe leerkracht beslissen wat het beste is voor je kind. Als jullie besluiten om naar een nieuwe school te gaan vanwege het pesten moet je beslist ook hier regelmatig om een gesprek vragen om een vinger aan de pols te houden.

Mijn kind pest anderen

Dit wil je natuurlijk ook niet! Allereerst moet je weten waarom je kind waarschijnlijk een ander kind pest. Misschien is het eerst met plagen begonnen. Je kind heeft hierbij de lachers op zijn hand gekregen en voelde zichzelf daardoor beter in de groep. Dat het geplaagde kind het al lang niet meer leuk vindt, weet hij wel. Doordat klasgenootjes nu ook mee gaan doen heeft hij een hogere positie in de groep gekregen. De meelopers zijn natuurlijk ook schuldig en als je kind een meeloper is, wil je dat natuurlijk ook niet. Ook hier is het advies: Praat met je kind en met de leerkracht.

Wat kan je als ouder van een pester doen?

• Maak duidelijk hoe het slachtoffer zich voelt.
• Maak duidelijk dat je zijn gedrag afkeurt, maar natuurlijk niet je kind.
• Laat d.m.v. een appel of een prop papier zien wat de gevolgen zijn voor het slachtoffer.
• Maak samen afspraken om het pesten te stoppen.
• Help hem om zich aan die afspraken te houden en geef complimenten.
• Praat met de leerkracht van je kind en maak een vervolgafspraak.
• Op de website van pestweb staat nog meer informatie voor pesters en gepesten.

Pesten en prop papier

Neem allebei een nieuw wit papier en knijp allebei je papier tot een prop. Knijp er goed in, zodat de prop steeds kleiner wordt. Je kan daarna samen overgooien met de prop papier. Nu vertel je dat de prop papier het gepeste kind is. Hij is onderweg op op school flink gepest door je kind en zijn vrienden. Nu dat kind weer alleen is of naar huis gaat, wil hij die nare ervaring vergeten. Nu maken jullie de prop open en proberen het papier weer glad te krijgen. Jullie zullie merken dat dit niet lukt. Leg uit dat de scheurtjes en vouwen een soort littekens zijn, die niet of heel moeilijk te vergeten zijn voor het gepeste kind.

Op deze manier kan je uitleggen dat ‘Sorry’ zeggen niet voldoende is, om te zorgen dat het gepeste kind de hele situatie kan vergeten.

Pesten en tandpasta

Ook een duidelijk voorbeeld is het voorbeeld met de tube tandpasta. Op deze manier maak je duidelijk: anderen vergeten gemene woorden niet gemakkelijk en wat eenmaal is gezegd, blijft gezegd.

Geef je kind een tube tandpasta en een schoteltje. Laat hem de tube leegknijpen terwijl jullie gemene woorden bedenken: rotkind, je mag niet meedoen, je stinkt…. laat vooral je kind met woorden komen, maar maak het niet te hilarisch. Stop na enkele minuten en laat weten hoe het gepeste kind zich zal voelen. Ook nu zal ‘Sorry’ zeggen geen oplossing zijn, want krijgt je kind de woorden( tandpasta) weer terug in de tube?

Pesten stopt niet vanzelf

Pesten houdt niet vanzelf op. Daarom is het belangrijk dat er snel iets aan gedaan wordt. Soms zijn de problemen te groot om zelf op te kunnen lossen. Schaam je dan niet om hulp te vragen. Dat kan via school, maar ook bij jeugdzorg, de ggd of de kinderombudsman. Voor ouders is het belangrijk te weten dat je in alle gevallen je kind moet steunen, of hij nu de pester, de meeloper of de gepeste is. Laat weten dat je eventueel zijn gedrag afkeurt, maar dat je er voor je kind bent.

Ook is het zinvol om eens samen te kijken wat je kind nodig heeft om sociaal vaardiger te worden of zelfverzekerder. Misschien is een cursus kinderyoga, mindfulness voor kinderen, kinderjudo een goede optie.